Η Α’ Κουβελέικη σπηλιά βρίσκεται 5χλμ. νοτιοδυτικά του Δημοτικού Διαμερίσματος Αλεποχωρίου, σε απόλυτο υψόμετρο 350μ. και σε απόσταση 50μ. από τη Β’ Κουβελέικη σπηλιά. Αποτελείται από δυο θαλάμους: έναν εξωτερικό, διαστάσεων 8×4μ. και μέγιστου ύψους 2,5μ., και έναν εσωτερικό διαστάσεων 10×6μ. και μέγιστου ύψους 1,60μ. Οι δύο θάλαμοι διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα μεγάλο ασβεστολιθικό ογκόλιθο που επικάθεται σε αρχαιολογικό στρώμα της νεολιθικής περιόδου.
Κατά την ανασκαφή που διενήργησε η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας Ν. Ελλάδος, υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Ελένης Στραβοπόδη, αποκαλύφθηκαν επιχώσεις που αντιπροσωπεύουν φάσεις της Νεότερης και Τελικής Νεολιθικής Εποχής. Σε αυτές εντοπίστηκαν κυρίως λάκκοι με ίχνη τέφρας και κόκκινου πηλού, επάλληλα δάπεδα χρήσης και σειρά πολλαπλών εστιών. Στα ευρήματα περιλαμβάνεται άφθονη κεραμική, αξιόλογη και ποιοτικά και ποσοτικά. Ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες, στο στρώμα της Νεότερης Νεολιθικής εποχής, αναγνωρίζονται δείγματα μελανής, αμαυρόχρωμης και φαιάς κεραμικής με ή χωρίς γραπτή διακόσμηση. Στο στρώμα της Τελικής Νεολιθικής Εποχής κυριαρχεί η οικιακή και χονδροειδής κεραμική με επιφάνεια ελαφρά στιλβωμένη που συνήθως κοσμείται με πλαστική διακόσμηση και ανάγλυφες σχοινοειδείς ταινίες ή ταινίες με εμπιέσεις δακτύλων. Στα άλλα ευρήματα περιλαμβάνονται εργαλεία από πυριτόλιθο αλλά κυρίως από οψιανό, μυλόλιθοι και τριπτήρες, οστέινα εργαλεία, σφονδύλια, κάποια κοσμήματα από όστρεο και πηλό και τρία σχηματοποιημένα ειδώλια, – αντικείμενα που παρέχουν στοιχεία για την καθημερινή ζωή και τις ενασχολήσεις πολλών ανθρώπινων ομάδων που χρησιμοποίησαν το σπήλαιο.
Πολλά είναι τα ανθρωπολογικά ευρήματα που αποκαλύφθηκαν στο σπήλαιο. Ένα από αυτά, ίσως το σημαντικότερο, είναι ο εγχυτρισμός νηπίου που εντοπίστηκε στον εξωτερικό θάλαμο. Πρόκειται για δύο αγγεία εκ των οποίων το ένα περιείχε τα οστά του νηπίου και ήταν ανεστραμμένο μέσα σε ένα μεγαλύτερο ευρύστομο πιθοειδές. Το σύνολο καλυπτόταν από ασβεστολιθική πλάκα. Ο σκελετός του νηπίου σώζεται ακέραιος και δεν εμφανίζει κανένα ίχνος καύσης, ούτε καν ήπιου βαθμού.
Οι χρονολογικοί ορίζοντες χρήσης του σπηλαίου επιβεβαιώθηκαν από τις ραδιοχρονολογήσεις που έγιναν στο Εργαστήριο Αρχαιομετρίας του Ε.ΚΕ.Φ.Ε. Δημόκριτος, οι οποίες κυμαίνονται από 5300 έως 3820 π.Χ.
Από τη μελέτη του συνόλου των ευρημάτων, αλλά και από τις μικρομορφολογικές αναλύσεις, συνάγεται ότι η χρήση του σπηλαίου, όπως και της πλησίον ευρισκόμενης Β’ Κουβελέικης σπηλιάς, συνίσταται σε μεγαλύτερης διάρκειας παραμονή μεικτών αγροτικών ομάδων με οικιακές και οικονομικές δραστηριότητες. Η σημαντικότητα της έρευνας έγκειται στο γεγονός ότι ελέγχεται ένα πρότυπο ταυτόχρονης χρήσης δυο σπηλαίων σε ένα ευρύτερο χώρο περιορισμένων παραγωγικών δυνατοτήτων.
H B’ Κουβελέικη σπηλιά αναπτύσσεται στις παρειές ασβεστολιθικού όγκου, στη δυτική πλευρά μικρής αβαθούς κοιλάδας, προσανατολισμού Β-Ν, η οποία εκτείνεται στα δυτικά όρια της κοιλάδας του Ευρώτα και ειδικότερα στο νοτιοδυτικό άκρο της πεδινής έκτασης του Βρονταμά. Βρίσκεται 5χλμ. νοτιοδυτικά του Δημοτικού Διαμερίσματος Αλεποχωρίου, σε απόλυτο υψόμετρο 350μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και σε απόσταση 50μ. από την Α’ Κουβελέικη. Η ανασκαφική έρευνα που διεξήχθη από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας Ν. Ελλάδας, υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Χρυσάνθης Κονταξή, έφερε στο φως σημαντικά που πιστοποιούν τη χρήση του σπηλαίου τη Νεότερη και Τελική Νεολιθική Εποχή.
Η Β’ Κουβελέικη σπηλιά αποτελείται από έναν θάλαμο, διαστάσεων 25×2μ. και μέγιστου ύψους 4μ. περίπου. Κατά την ανασκαφή ήρθε στο φως άφθονη κεραμική, κυρίως χρηστική, η οποία περιλαμβάνει ως επί το πλείστον ευρύστομα πιθοειδή αγγεία. Στα άλλα ευρήματα περιλαμβάνονται λίθινα εργαλεία, κυρίως από οψιανό, ανάμεσα στα οποία αναγνωρίζονται λεπίδες, ξέστρα, οπείς, μικρολεπίδες και αιχμές βελών. Απαντούν ακόμα αρκετά οστέινα εργαλεία και κάποια κοσμήματα. Στα οστά ζώων περιλαμβάνονται ως επί το πλείστον οικόσιτα ζώα, αιγοπρόβατα βοοειδή και χοίροι, που παραπέμπουν σε κτηνοτροφικές δραστηριότητες.
Αξιοσημείωτα είναι επίσης τα ανθρωπολογικά ευρήματα. Το πρώτο αποτελεί τμήμα σκελετού, πιθανός θήλεος ατόμου, του οποίου διασώζεται το κρανίο με την προσωπική χώρα. Η δεύτερη ταφή αποκαλύφθηκε κοντά στην παρειά του σπηλαίου. Πρόκειται για έναν ακέραιο ανθρώπινο σκελετό τοποθετημένο ”in situ” σε συνεσταλμένη στάση.
Οι χρονολογικοί ορίζοντες χρήσης του σπηλαίου επιβεβαιώθηκαν από τις ραδιοχρονολογήσεις που έγιναν στο Εργαστήριο Αρχαιομετρίας του Ε.ΚΕ.Φ.Ε. Δημόκριτος και οι οποίες κυμαίνονται από το 4458 ως το 3700 π.Χ.
Η Β’ Κουβελέικη, μαζί με την παραπλεύρως ευρισκόμενη Α’ Κουβελέικη σπηλιά, εντάσσεται στο πλαίσιο γνωστών σχημάτων οικονομικών και κοινωνικών δομών της νεολιθικής κοινωνίας με στοιχεία εντατικοποίησης σε κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Επίσης για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο αναγνωρίζεται ένα πρότυπο ταυτόχρονης χρήσης δυο σπηλαίων σε ένα ευρύτερο περιβάλλον περιορισμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων.
Δείτε ακόμα ΣΠΗΛΑΙΑ
